Aangezien gewelddadige fenomenen halverwege de twintigste eeuw in de menswetenschappen begonnen te studeren, is er een vraag die alle onderzoeken heeft achtervolgd: Is menselijk geweld instinctief of geleerd? In dit opzicht zijn veel hypothesen naar voren gekomen. Eén ding is echter duidelijk: alle culturen hebben te allen tijde agressief gedrag gemanifesteerd.
De bezorgdheid over dit probleem neemt al enkele decennia toe. Wereldoorlogen hebben aangetoond dat het vermogen van mensen om elkaar pijn te doen onbeperkt was. Deze en vele andere feiten hebben ons ertoe gebracht onszelf te zien, zelfs uit angst voor onszelf.
"Geweld is angst voor de idealen van anderen."
- Mahatma Gandhi -
Misschien vanwege deze historische gebeurtenissen heeft het concept van agressiviteit een volledig negatieve connotatie gekregen. Het was niet altijd zo. Zonder het vermogen om agressie aan te vallen of erop te reageren, zouden we eigenlijk niet als een soort kunnen overleven. De mens heeft echter heel veel geweld gebruikt, en dit is reden tot zorg.
Aggressiviteit en geweld, twee verschillende concepten
Soms denken we dat agressie en geweld twee gelijke realiteiten zijn, maar niet helemaal. Aggressiviteit maakt deel uit van ons instinctief vermogen. We zijn ermee geboren en hebben de afdruk ervan fysiologisch bedrukt. Het gaat om een reeks fysieke en chemische processen die automatisch ontstaan, zonder dat we ons daarvan bewust zijn.
Aggressiviteit is biologisch. Het dient om ons te waarschuwen in geval van gevaar. Ook om onszelf te verdedigen, indien nodig en om ons aan te passen aan de omgeving. Het is normaal en gezond om bijvoorbeeld agressief te reageren als iemand ons probeert te laten vallen. Ons instinct om te overleven betekent dat we, in het licht van deze dreiging, reageren met agressieve gebaren of acties.
Geweld is echter cultureel. Komt overeen met alle gedragingen die bedoeld zijn om anderen schade toe te brengen, om andere redenen dan het objectieve behoud van onze integriteit. Alleen de menselijke soort heeft gewelddadig gedrag, geen enkel ander dier heeft dit soort gedrag.
Geweld wordt dus geleerd. Aggressiviteit is instinctief, maar geweld is symbolisch. Dit betekent dat we met aangeboren hulpmiddelen ter wereld komen om agressief te reageren wanneer het nodig is om het leven en de integriteit te behouden. Maar is het verlangen en de neiging om anderen schade te berokkenen, om verschillende redenen, wordt geïntroduceerd, wordt onderwezen. Het goede nieuws is dat het ook mogelijk is om af te leren. Leren en afleiden van geweld
Bijna alle gewelddadige mensen rechtvaardigen hun gedrag om een verkeerde reden. De meesten betogen dat het anderen pijn doet om zichzelf te verdedigen, of om iets positiefs te leren of te introduceren. Het is ook gebruikelijk om het slachtoffer de schuld te geven van het aanzetten tot dergelijk geweld tegen haar. En het is niet ongewoon om toevlucht te nemen tot hogere beginselen, hetzij religieus of politiek.
Achter deze drogreden zitten zowel complexe ideologische constructies als fraude.
Geweld is eerst symbolisch (cultureel) en dan fysiek. Om bijvoorbeeld zwarten over de hele wereld tot slaaf te maken, werd eerst beweerd dat ze geen ziel hadden. Een hele catalogus werd uitgewerkt over hun inferieure en vicieuze gedrag. Op deze manier was het fysieke geweld tegen hen al gerechtvaardigd. Hetzelfde gebeurde met de vrouwen, de Indianen, en nu gebeurt het met de dieren. Er wordt van uitgegaan dat geweld 'uit zelfverdediging' kan worden toegelaten. Er zijn echter veel gevallen in de geschiedenis waar een dergelijke verdediging is gebaseerd op een niet-bestaande bedreiging. In verschillende heilige boeken wordt gezegd dat de vrouw het verval van de mens is. Bovendien is in veel heilige oorlogen elke kant zijn God tegen de andere kant en het verwijderen van het van de aarde is een lovenswaardige missie. In verschillende dagelijkse situaties diskwalificeert het symbolisch de andere om de grondslagen vast te stellen die het toestaan om het te overtreden met totale "overtuiging".
Het is mogelijk om de wapens de mond te snoeren of de slagen te stoppen, maar als de andere niet als een waardige kerel wordt gezien, zal het geweld terugkeren.
Kan een niet-fysieke vorm aannemen, zoals vernietigende kritiek, spot of onverschilligheid, maar blijft toch geweld. Het is niet nodig om agressieve gevoelens te vrezen omdat ze deel uitmaken van onze vitale verdediging. Maar ja, we moeten de gewelddadige impulsen afwijzen die, zoals we allemaal weten, alleen onrecht en meer geweld genereren.